Algemene geschiedenis

1099

Kruisvaarder Godfried van Bouillon installeert 20 kanunniken bij het graf van Christus in Jeruzalem (verantwoordelijk voor de opvang en begeleiding van pelgrims).

1114

Stichting van de Orde van reguliere kanunniken van het Heilig Graf van Jeruzalem (regulier: ‘levend volgens een regel’, in dit geval die van Augustinus).

12de eeuw

Begin van de verspreiding van de orde doorheen Europa via een aantal stampriorijen.

1129

Stichting van een kanunnikenklooster in het Duitse Denkendorf (stampriorij van o.a. Turnhout).

1144

Stichting van het eerste kanunnikenklooster van de orde in de Lage Landen, nabij Hasselt.

1276

Stichting van het eerste vrouwenklooster van de orde in het Spaanse Zaragoza.

1480

Stichting van het eerste vrouwenklooster in de Lage Landen in Kinrooi, door de katholieke hervormer Jan van Abroek. Via de tak Kinrooi is het Heilig Graf Turnhout verbonden met zijn wortels in Jeruzalem.

1489

Paus Innocentius VIII wil de Orde van het Heilig Graf afschaffen. In verschillende regio’s komen de vorsten tussen, waardoor de orde uiteindelijk alleen in het huidige Italië (en delen van Frankrijk) verdwijnt.

1563

Publicatie van de besluiten van het Concilie van Trente. Enerzijds wordt een flink aantal misbruiken binnen de Kerk aangepakt. Anderzijds krijgen alle vrouwenkloosters het slot opgelegd, wat de uitoefening van het apostolaat veel moeilijker maakt.

1662

De kanunnikessen van Hasselt kiezen Turnhout als locatie voor een nieuw Heilig Grafklooster. Op 5 oktober komen de eerste vijf zusters met de huifkar aan in de stad.

1680

Na enkele tijdelijke verblijven vinden de zusters een definitief onderkomen in de Herentalsstraat. Priorij Jeruzalem wordt volledig onafhankelijk van moederhuis Hasselt.

1798

Op 3 mei 1798 worden de kanunnikessen door de Franse revolutionairen uit hun klooster gezet. Een aantal zusters verhuist naar het Begijnhof, terwijl anderen onderdak zoeken bij familie.

1826

Op 25 juni 1826 wordt de Heilig Grafpriorij door enkele vroegere zusters heropgericht in een vroeger minderbroedersklooster in de Patersstraat. Enkele kelders, de muren van de kerkzaal en een beeld van O.L.V. ter Engelen herinneren nu nog aan die vroegere bewoners.

1855

Het Heilig Graf in Meerhout wordt opgericht als eerste van een hele reeks kloosterfilialen.

1872-1873

Om de jonge fabrieksmeisjes meer kansen te geven, gaan de zusters op vraag van enkele industriëlen middaglessen geven in hun bedrijven: vanaf 1872 bij Glenisson en in 1873 bij Van Genechten. In 1899 trekken de zusters ook naar de fabrieken van Brepols om er toezicht te houden en les te geven onder de middag. In veel andere steden groeit het besef dat er iets voor de arbeiderskinderen moet worden gedaan pas jaren later.

1879

Door de Schoolstrijd komt het katholiek onderwijs zwaar onder vuur te liggen. Parochies schakelen kloosters in om gezamenlijk scholen op te richten (o.a. Heilig Graf te Balen en Blauwput, alsook de ‘school van juffr. Moerman’ op het Patersplein).

1896

De zusters openen een filiaal in Vosselaar, van waaruit ze onderwijs organiseren: basisonderwijs en (van 1959 tot 1988) ook secundair beroepsonderwijs.

1901

Zuster Marie Jozefa (Henriëtte Haeck, 1883-1961) treedt in het klooster. Ze studeert in 1904 af als regentes, wordt geprofest in 1905 en amper een jaar later wordt zij (op 22-jarige leeftijd) algemeen directeur van het Heilig Graf Turnhout.

1903

Oprichting van een filiaal in Tongerlo.

1905-1911

O.l.v. ‘Sma Jozefa’ worden de middelbare meisjesscholen van het Heilig Graf vernederlandst: een primeur voor Vlaanderen! Aansluitend richt de visionaire zuster de eerste normaalschool voor meisjes in de volkstaal op en in 1918 komt er een klassieke humaniora (Grieks-Latijn was nog verplicht als vooropleiding voor de universiteit). Z.M. Jozefa vindt steun in politieke en industriële middens, met respectievelijk Frans Van Cauwelaert en Lieven Gevaert. Samen met Rector Bouwens zorgen deze heren ervoor dat het Heilig Graf er ook materieel sterk op vooruit gaat. Verder is de immer strijdbare zuster ook bevriend met o.a. Marie-Elisabeth Belpaire (van de volkshogeschool) en met tal van kunstenaars en schrijvers (o.a. Stijn Streuvels).

1909-1924

Dankzij de vernederlandsing en de uitbreiding van het studieaanbod verwerven de Heilig Grafscholen faam tot ver buiten de provinciegrenzen. Het aantal leerlingen neemt fors toe en dit uit zich in een nooit geziene bouwcampagne o.l.v. provinciaal architect Jules Taeymans.

1910

In de Klinkstraat wordt de Modelkantschool geopend, die op het einde van de 20ste eeuw samensmelt met het Heilig Grafinstituut.

1914

De Orde van het Heilig Graf bestaat 800 jaar. Als eerbetoon wordt een nieuw poortgebouw aan het Patersplein gebouwd, met o.a. de ‘Ridderzaal’ en een prachtige traphal. Een geplande ceremonie met de Ridders van het Heilig Graf kan o.w.v. de oorlog niet plaatsvinden.

1914-1918

Tijdens WO I is Nederland neutraal gebied. Daarom worden oude en zieke zusters in veiligheid gebracht in het filiaal Sint-Odiliënberg (NL.). Van de actieve zusters vindt een groot deel onderdak bij de franciscanessen van Dongen (NL.); de novicen brengen de oorlog door in het H. Grafklooster van Meer bij Hoogstraten. Dit Belgische dorp ligt dan ‘tijdelijk’ in Nederland, omdat de stroomdraad waarmee de Duitsers het bezette België van Nederland scheiden, de drie ‘bulten’ in het noorden van Antwerpen afsnijdt van de rest van het land.

De gebouwen in Turnhout worden overigens van opeising gevrijwaard dankzij een beschermbrief die de koningin van Nederland voor de zusters schreef (na tussenkomst van een Ridder van het Heilig Graf).

Van 1915 tot 1919 gaat een aantal zusters lesgeven in het Belgische vluchtelingenkamp in het Nederlandse Ede (foto) en later ook in Nunspeet.

1927

Naast vernieuwer in onderwijs was Zuster Marie Jozefa ook een begenadigd dichter. In 1927 verhuist zij vrij onverwacht naar Nederland om er zich meer op de liturgie toe te leggen. Pas later wordt duidelijk dat er o.a. vanuit de (nog Franssprekende) burgerij van Turnhout druk werd uitgevoerd om haar te doen vertrekken. Haar onafgebroken strijd, eerst voor het onderwijs in de volkstaal en vervolgens voor de emancipatie van meisjes en vrouwen, zal voor sommigen te vooruitstrevend zijn geweest.

1927

Sma Beata Brabants (1897-1976) – bijgenaamd ‘Piot’ – volgt Z.M. Jozefa op als directeur. 42 jaar lang zal zij deze job vol passie uitoefenen ten behoeve van generaties ‘Mariekes en Sofiekes’ (zoals ze de leerlingen altijd noemt).

1927

De abdij van Tongerlo doet een ruime schenking uit de eigen missiecollectie, met onder meer een opgezette krokodil en okapi.

1928

Op 8 mei 1928 vertrekken de eerste missiezusters van het Heilig Graf naar Aketi in Congo.

1939

De zusters kopen de vroegere Apostolische school van de jezuïeten aan.

1940-1945

Wereldoorlog II. Hoewel de zusters meer dan eens een deel van de school af moeten staan aan de Duitse bezetter, schrikt men er niet voor terug om op hetzelfde moment onderdak te verlenen aan enkele joodse kinderen.

Na de hamsterwoede bij het begin van de oorlog neemt men deel aan het ‘Werk van den Akker’ door de tuin van de Apostoliekenstraat vol aardappelen te planten. Daarnaast zullen de boerderij en de boomgaard zowel zusters, leerlingen als stedelingen in nood van voedsel voorzien.

Het Heilig Graf ondersteunt ook Winterhulp met o.a. een vakantiekamp en een collecte. Tot slot dienen de kelders in de Apostolieken- en de Patersstraat meer dan eens als schuilkelder.

1948

Op initiatief van Moeder Jozefa (vanuit het Nederlandse Lochem) worden de eerste stappen gezet naar een (internationale) kloosterfederatie, de latere Associatio Heilig Graf.

1948

De vierde zijde van het pandhof wordt voltooid volgens de plannen van architect Jos. Ritzen. Naast een groot aantal kloostercellen huisvest deze vleugel onder meer een bibliotheek, een studie en een gastenverblijf.

1948

Ritzen ontwerpt ook een gigantische Heilig Grafkerk. Het ambitieuze plan blijkt al gauw onbetaalbaar en wordt nooit uitgevoerd.

1958

De Kerk van de Verrezen Christus (n.o.v. René Van Steenbergen sr.) wordt in gebruik genomen. Enkele van de blikvangers zijn het grote Verrijzenisglasraam van Roger Daniëls en de Kruisweg van Iréne Van der Linden.

1959

Het alom gekende uniform met de grijze plooirok wordt geïntroduceerd.

1962

Het Heilig Graf Turnhout wordt 300 jaar.

Er verschijnen twee publicaties: een ongeëvenaarde geschiedenis door Zuster Marie Hereswitha en een boekje met prachtige foto’s.

Op de vooravond van het nieuwe schooljaar verwoest een enorme brand delen van zowel het klooster als de school.

1962-65

Met Vaticanum II verandert er heel wat voor de zusters. Voor het eerst sinds Trente – dat alle vrouwenkloosters het slot had opgelegd – kunnen de kloosters van het Heilig Graf opnieuw echt leven naar het oorspronkelijke, kanonikale ideaal.

1966

In de woelige periode tussen twee burgeroorlogen in Congo, richt Moeder Hadewych Ryckebusch in Bukavu een orde voor Afrikaanse zusters op: les Filles de la Resurrexion.

1971

Het Heilig Graf is één van de pioniers van het VSO (Vernieuwd Secundair Onderwijs) in Vlaanderen.

1975

Al blijven zij autonoom, het merendeel van de resterende ordekloosters gaat nauwer samenwerken onder de noemer Associatio Heilig Graf.

1975

Koningin Fabiola brengt een uitgebreid bezoek aan de school.

1982

De Priorij van de Verrijzenis in Bukavu wordt als eerste Afrikaanse priorij in de Associatio Heilig Graf opgenomen.

1984-85

Het gemengd onderwijs wordt ingevoerd.

1994

De eerste stappen worden gezet naar een samenwerking tussen het Sint-Lutgardisinstituut (Klinkstraat) en het Heilig Graf.

1995

Er vinden nooit geziene festiviteiten plaats n.a.v. het 333-jarige bestaan. Met het boek 333 (o.l.v. Zr. Ilona Faes en Ivo Jacobs) verschijnt er een schitterend standaardwerk over de Grafse geschiedenis.

1997

Als gevolg van dakwerken ontstaat een zware brand die o.a. de kloosterkerk vernielt.

2001

Sint-Lutgardis – de Klinkstraat – wordt nu officieel een Heilig Grafschool.

2002

Het legendarische Grafuniform wordt afgeschaft.

2012

Het 350-jarig bestaan van het Heilig Graf in Turnhout wordt gevierd met tal van evenementen, waaronder een tentoonstelling, een festival voor de leerlingen, wandelingen, een drieweekse fietstocht van Zaragoza naar Turnhout en een slotgala. Verder wordt er nog een mooi herinneringsdagboek uitgebracht.

2012/12

De laatste zusters verlaten de stad om zich in hun kleinere klooster in Tongerlo te vestigen.

2013/09

Als eerste school in Vlaanderen biedt het Heilig Graf een 6-jarige STEM-opleiding op ASO-niveau aan.

2013/12

De zusters van het Heilig Graf dragen hun klooster- en schoolgebouwen in Turnhout en Vosselaar over aan de school. Alles bij elkaar gaat het over zo’n 21 hectare, grotendeels in Turnhout en deels in Vosselaar.

2014

Het studieaanbod in het secundair onderwijs wordt hervormd en ingedeeld in vier zogenaamde ‘huizen’. De school neemt hiermee al een voorsprong op de latere onderwijsvernieuwing.

2015/09

Als één van de eerste scholen in de Kempen gaat het Heilig Graf aan de slag met CLIL, dit is een vorm van geïntegreerd taalonderwijs waarbij leerlingen een zaakvak (zoals bijv. geschiedenis of esthetica) kunnen volgen in het Engels, Frans of Duits.